La meza aŭskultanto de niaj elsendoj povas iom perdiĝi, kiam ni parolas pri teŭtonoj, pri teŭtona ordeno en Pollando. Ĝia historio radikas en la mezepokaj krucmilitoj, kiam Jerusalemo – la loko ligita kun la vivo de Jesuo Kristo troviĝis ankoraŭ en la manoj de kristanaj, dum kruckavaliroj protektis tiujn sanktajn lokojn kontraŭ nekredantoj. Teŭtonoj, la ordeno de la Hospitalo de la Plej Sankta Maria-Virgulino de Germana Domo – ĉar tia estis ilia oficiala nomo – havis kiel la taskon protekti pligrimantojn venantajn al Jerusalemo kaj la ĉirkaŭaĵoj. Post la falo de Jerusalemo la batalemaj teŭtonoj devis forlasi la Sanktan Landon kaj komencis serĉi por si lokon en Eŭropo. Ilia estado en Venecio kaj Hungario rapide finiĝis per ilia forpelo pro ilia povouzurpemo sur ĉi tiuj teritorioj. Malpli bonŝanca estis Pollando al kiu, la teŭtona ordeno estis invitita en 1226 flanke de unu el la provincaj regantoj de Pollando, princo Konrad Mazowiecki. Ilian venigon motivis la intensiĝantaj raboekspedicioj de diversaj baltaj popoloj kontraŭ Mazovion, sekve de kiuj dum du generacioj iu el la avanaj polaj provincoj preskaŭ senpopoliĝis. La alia motivo estis la intenco kristanigi prusojn, kion teŭtonoj promesis efektivigi kaj kio okazis. Kiel feŭdon princo Konrad Mazowiecki donis al teŭtonoj Chełm-provincon, sed tre rapide teŭtonoj falsis ruze la traktaton tiel, kvazaŭ la provinco estus donita al ili kiel propraĵo. Pro sia subordiĝo al la germana imperiestro teŭtonoj akiris liaflanke agnoskon por la falsita dokumento. Ne profundiĝante en la historimeandrojn tiel komenciĝis la konflikto, kies spuroj eĥas ĝis hodiaŭ. Teŭtonoj rapide akapris – ruze, truke, komplote – aliajn polajn terenojn transformiĝinte en ilian suverenon kun la beno de germana imperiestro kaj la papado. La fama kaj volonte vizitata nun Malbork, dum kelkdek jaroj estis la sidejo de la ordenmajstro kaj ĉefa urbo de la monaka administracio. La konflikto en la daŭro de la jaroj ŝveliĝis finfine alkondukinte en 1410, la 15-an de julio al batalo kontraŭ la teŭtonoj sur la kampoj de Grunwald. La batalo finiĝis per brila venko de polaj fortoj alianciĝintaj kun alinaciaj trupoj. Dum ĝi la granda ordenmajstro Ulrich von Jungingen pereis, oni konkeris i.a. 51 teŭtonajn standardojn. La batalo ne finis tamen la konflikton kaj la historio de la Teŭtona Ordeno en Pollando finiĝis nur en 1525, kiam la pola reĝo Sigismundo la Maljuna devigis grandan ordenmajstron Albrecht Hohenzollern (intertempe malkonfesinta kristanecon kaj fariĝinta luterano) prezenti solenan omaĝakton sur la foiroplaco de Krakovo, en kiu li deklaris sin eterna vasalo de la Pola Reĝolando. La venka batalo apud Grunwald en 1410 fariĝis esenca instrumento en la politiko de Władysław Jagelo. Konforme al la volo de ĉiuj sacerdotaj kaj laikaj tavoloj la reĝo ordonis festi la 15-an de julio kiel nacian feston. Ĉiujare el ĉiuj preĝejoj de la tiama ĉefurbo Krakovo tiutage estis direktiĝantaj komune pilgrimadoj (la plej pompa el Wawel-katedralo) al la preĝejo de sankta Jadwiga. Ĝi estis ligita kun la kulto de la reĝino Jadwiga, kiel tiu, kiu antaŭdiris falon de la teŭtona potenco kaj al kies favoro tiutempuloj atribuis Grunwald-venkon. La festado estis okazanta senĉese dum sekvaj 384 jaroj. Finis tiun tradicion la eniro de prusoj en Krakovon la 15-an de junio 1794. Sub la aŭstra regado, kiam Krakovo kaj Galicio ektroviĝis en la aŭstra aneksoparto de la dispartigita Pollando la preĝejo de s-ta Jadwiga estis profanita kaj transformita en militistan staplejon. La publika reveno al la solenado de Grunwald-venko okazis 100 jarojn poste, i.a. dank’ al pola historiisto, Marian Karol Dubiecki kiu en la periodaĵo „Czas” en 1901 memorigis la genezon de la solenaĵoj, ilian trapason kaj tradicion. Tio fariĝis impulso por Jan Matejko krei imponan pentraĵon „Batalo apud Grunwald”, por Henryk Sienkiewicz verki faman romanon „Teŭtonoj”. Dank’ al ĉio ĉi en 1910, en la 500-a datreveno de la venko apud Grunwald en Krakovo okazis imponaj solenaĵoj. Lige kun ili elstara pola komponisto kaj politikisto, Ignacy Jan Paderewski fondis monumenton, kiu omaĝis la 500-jariĝon de la venko. Nun de dek kelkaj jaroj ĉiujare en la datreveno de la batalo membroj de kavaliraj fratularoj el la tuta Eŭropo rekreas sur Grunwald-kampo la trapason de la batalo, kiu ĉiam logas kelkdek mil spektantojn. Tiel estas ankaŭ nunjare. En Grunwald jam ekde merkredo okazas diversaj eventoj en la kunligo kun la proksimiĝanta datreveno – turniroj, rivaladoj, piknikoj. La datreveno kuliminos jam la plej proksiman sabaton, la 15-an de julio 2017.
El la elsendo 14.07.2017. Legas Barbara – 5’52”
