Novaĵoj

La pola ĉefministro Mateusz Mazowiecki okaze de sia estado dum la Ekonomia Forumo en Davos donis intervjuon al la televido Bloomberg, en kiu li respondis la demandon pri eniro de Pollando en eŭrosferon. Laŭ la pola politikisto tio estos ebla, kiam nia lando atingos 80-90 procentojn de la enspezoj de la plej riĉaj okcidentaj landoj kiel Germanio aŭ Nederlando kalkultitaj kiel nivelo de la elspezoj de la hejmaj mastrumejoj post la subtraho de firmaj kostoj kiel lupago aŭ diversspecaj vivtenaj pagoj, kaj kiam okazos konverĝo de niaj mastrumdaoj en la plej gravaj sektoroj. Pli rapide ni proksimiĝas al la evolunivelo de la okcidenteŭropaj landoj, se temas pri la pokapa nivelo de la Landa Produkto Brutte kalkulita laŭ la kurzo de la valuta aĉetoforto. Laŭ tiu indico Pollando fine de 2016 atingis 68 procentojn, sed la indicoj de tiaj landoj kiel Nederlando kaj Germanio estas multe pli altaj kaj egalas al 80-90 procentoj.

El la elsendo 06.02.2018. Legas Maciek – 1’05”

La franca ministerio por la aferoj de Eŭropo  kaj eksterlandaj aferoj esprimis rekonon por la heroeco de polaj himalaistoj, kiuj organizis savkampanjon de la franca alpinistino Elisabeth Revol surgrimpinta la pinton de Nanga Prabat. En la porokaza deklaro de la franca ministerio troviĝas i.a. la vortumo: „Ĉiuj personoj, kiuj engaĝiĝis en savkampanjon donis la ateston de modela kuraĝo kaj la plej supera solidarecoprovo. Ni ĝojas ankaŭ pro la bonega kunlaboro de reprezentantoj de Pollando kaj Francio en Pakistano, kiel ankaŭ kun la pakistanaj aŭtoritatoj”. Lastdimanĉe polaj himalaistoj sub la gvido de Adam Bielecki forportis el la unua tendaro je 4850 metroj sur Nanga Parbat la francan himalaistinon. Sur la alteco de 7200 restis poreterne Tomasz Mackiewicz. La vintra konkero de Nanga Parbat – 8126 super la marnivelo – fare de Elisabeth Revol i Tomasza Mackiewicza estas la dua en la mondo. Revol estas la dua virno, kiu atingis tion, Mackiewicz estas la unua polo. Tiel li realigis sian revon 6 fojojn ekde 2011 klopodante konkeri Nanga Parbat. Fine de januaro 2018 tio okazis la lastan fojon. Inter himalaistoj la pinto estas difinata „mortiga monto”. Karakterizas ĝin la plej granda relativa alteco en la mondo, kiu egalas al ĉirkaŭ 7 mil metroj super la marnivelo. La ĉefa bazo ĉe la norda flanko situanta ĉirkaŭ 3600 metrojn super la marnivelo kalkuliĝas al la plej malalte situantaj inter ĉiuj bazoj de la 8-milmetraj montopintoj.

El la elsendo 06.02.2018. Legas Maciek – 1’44”

Familio formas absolutan fundamenton de la socia reĝimo de la ŝtato kaj kiel tia ĝi devas estis enskribita en la Konstitucio. Tiun konstaton prezentis prezidento Andrzej Duda dum la konferenco „Komune pri la Konstitucio, komune pri familio”. Kiel klarigis la pola prezidento la debatobjekto estas la demando ĉu la familio trovas taŭgan lokon en la Konstitucio, ĉu ĝia signifo estas adekvate reliefigita. Ĉu lige kun tio familio kiel institucio estas kontetige protektita de la Konstitucio kaj kiamaniere laŭ la reĝima vidpunkto familio devas esti traktita estonte.

El la elsendo 06.02.2018. Legas Milada – 0’51”

Vendrede la pola Sejmo proklamis amendon de leĝo pri Instituto de la Nacia Memoro – Komisiono por la Persekutado de Krimoj kontraŭ la Pola Nacio. Konforme al ĝi ĉiu, kiu publike kaj malgraŭ la faktoj atribuas al la pola nacio aŭ al la pola ŝtato respondecon aŭ kunrespondecon pro la krimoj efektivigitaj de la 3-a Germana Regno, aŭ pro aliaj krimoj kontraŭ la homaro, paco aŭ militkrimoj estos minacita de monpuno kaj ĝis la 3-jara mallibereco. La sama puno minacas pro „skandala malgrandigado de la respondeco de efektivaj kaŭzintoj de ĉi tiuj krimoj”. Al la amendovortumoj kritike rilatigis sin lastsabate i.a. la israela ĉefministro kaj la israela ambasodorino en Pollando Anna Azari, kiu alvokis ŝanĝi la amendon. Tio okazis dum la solenaĵo omaĝanta la liberigon de la germana mortotendaro Auschwitz-Birkenau en la ĉeesto de i.a. polaj politikistoj, altranguloj kaj ankoraŭ vivantaj viktimoj de la koncentrejo. Kiel difinis tion la gazetara aferprezentanto de la pola prezidento, Krzysztof Łapiński la israela ambasadorino elektis por esprimo de siaj rezervoj la plej bedaŭrindan momenton. Kiel informis la aferprezentanto de la registaro, Joanna Kopcińska la projekto de la leĝamendo estis konata al la israela flanko. Ambasadorino Azari prezentis al ĝi rimarkojn, kiuj estis konsideritaj de la pola flanko. Post tio venis ŝiaflanke neniuj rimarkoj „ĝis la lasta sabato”. Krome la projekto de la leĝamendo estis publike konsultebla de pli ol unu kaj duona jaroj. Lastdimanĉe Joanna Kopcińska informis, ke en la leĝamendo pri la Instituto, okazos neniuj ŝanĝoj. Konfirmis tion la vicmarŝalo de la Sejmo Beata Mazurek. La prezidanto de la Instituto de la Nacia Memoro Jarosław Szarak kiel maltrankviligan en la diskuto pri la amendo rekonis la starpunkton de la israela flanko. La amendo traktota ankoraŭ en la Senato ne limigas sciencajn esplorojn nek parolliberecon, celas kontraŭ konscia primensogado de historio, senhonorigado de la memoro de la viktimoj, senhonorigado de la vivantaj malliberigitoj de la germanaj koncentrejoj. Similaj reguloj pri la punado de historiaj mensogoj validas ankaŭ en aliaj landoj, inkluzive Israelon. Dum sia oficiala vizito en la loko Żory, la suda Pollando la pola prezidento Andrzj Duda omaĝis la memoron de la Sileziaj Insurgentoj kaj de la Polaj patriotaj soldatoj persekutataj de la postmilita komunista reĝimo. En la porokaza parolado la prezidento diris i.a. „Neniam mi aprobos tion, ke ni kiel la nacio – poloj kiel la nacio – aŭ Pollando kiel ŝtato estu kalumniataj pere de falsado de la historia vero kaj pere de absolute falsaj akuzoj da kiuj en la lastaj tagoj laŭ la adreso de nia lando kaj nia nacio aŭdiĝis absolute tro, por ke oni lasu ilin senregae”. Krzysztof Łapiński, la gazetara aferprezentanto de Andrzej Duda reliefigis lunde, ke se Israelo, la suverena ŝtato rajtas puni personojn kontestantajn holokaŭston kaj aplikas tian leĝon, Pollando kiel la suverena ŝtato rajtas meti en sian leĝaron punadon pro mensogoj pri polaj koncentrejoj, ĉar tiaj ne ekzistis. Pollando aplikas similajn solvojn, kiujn aplikas Israelo kaj aliaj landoj. En la mesaĝo okaze de la Internacia Tago de la Viktimoj de Holokausto la pola ĉefministro Mateusz Mazowiecki memorigis i.a. pri interkonsento inter Pollando kaj Israelo pri kunlaboro en la batalo kontraŭ la mensogojn pri holokoaŭsto. Laŭ tiuj interkonsentoj ni enkondukas regulojn por prezenti veron pri teruraj krimoj trafintaj polojn, judojn, romaojn kaj aliajn naciojn, viktimojn de kruealaj totalismoj hitlerana kaj komunista, kiuj ankaŭ estas la punforma defendotorĉo pro la disvastigado de malvero. Ĉefministro Morawiecki substrekis, ke hodiaŭ ne sufiĉas memorigi, kiu estis buĉisto kaj kiu viktimo. Necesas puni ankaŭ tiujn, kiuj celas forviŝi veron pri la krimoj de la hombuĉado por renversigi la historian veron.

El la elsendo 30.01.2018. Legas Barbara kaj Milada – 5’27”

La 27-an de januaro 2018 pasas la laŭvica  datreveno de la liberigo de la germana koncentrejo kaj mortotendaro Auschwitz-Birkenau. Sabate okazos tie la ĉiujaraj porokazaj omaĝsolenaĵoj. Auschwitz establita en 1940 origine rolis kiel labortendaro por poloj. Du jarojn poste (1942) kreiĝis Auschwitz II-Birkenau – la dua plej granda koncentreja komplekso – fariĝante la ekstermejo de judoj, kie laŭ kalkuloj pereis 90 procentoj de ili. En la tuta mortotendara komplekso germanoj mortigis almenaŭ 1,1 milionojn da homoj, ĉefe judojn, sed ankaŭ polojn, romaojn, sovetiajn ostaĝojn kaj alinaciajn malliberigitojn. Hodiaŭ Auschwitz rolas por la mondo kiel simbolo de ekstermo kaj kruelaĵoj de la 2-a mondmilito, kiu en 2005 estis proklamita de UN-o Internacia Tago de Memoro pri Holokaŭsto.

El la elsendo 26.01.2018. Legas Barbara kaj Maciek – 1’12”

La ĉeftemo de la unua nunjara „Bulteno” de la Instituto pri la Nacia Memoro estas la germanaj koncentrejoj. Plimulto de la publikaĵoj rilatas al germanaj koncentrejoj establitaj ankoraŭ antaŭmilite en la Regno, sekve – post la eksplodo de la 2-a mondmilito – sur la teritorioj de la okupaciata Pollando. La artikoloj traktas i.a. la temon de la aplikata mortoteknologio, la koncentrejan realon „Infero laŭ la germana maniero laŭ Pilecki”, en kiu i.a. estas akcetita la rolo de la pola oficiro, malliberigito kaj organizinto de la rezistomovado en Auschwitz kaj informanto de la ekstera mondo pri la reganta tie hororiga situacio. Estas traktata  ankaŭ la problemo de la historia konscio inter la juna generacio de germanoj kaj aŭstroj, kiu havas problemojn fronti tiun heredaĵon.

El la elsendo 26.01.2018. Legas Maciek – 0’54”

La lernejaj aŭtoritatoj de la portugala Pombol organizas por siaregionaj lernantoj la jam 3-an fojon vizitkampanjon cele profindigon de konoj pri la historio de holokaŭsto.  Ĝi pasos tra Auschwitz-Birkenau, berlina Juda Muzeo kaj pariza Memormuzeo Shoah. En Portugalio multiĝas en la lastaj jaroj publikaĵoj kaj esploroj pri civitanoj de ĉi tiu lando maliiberigitaj en la germanaj koncentrejoj, inkluzive de tiuj sur la pola teritorio. Laŭ la speciala portugala komisiono esploranta la hitleranajn krimojn en la germanaj koncentrejoj pereis kelkcent civitanoj de ĉi tiu lando. Laŭ ĝiaj ĝisnunaj esploroj la viktimoregistroj de  germanoj kreiĝis i.a. en Pollando, Auhstrio, Germanio, Francio kaj Belgio.

El la elsendo 26.01.2018. Legas Maciek – 0’51”

Ankaŭ Universala E-Asocio omaĝis la Tagon de Holokaŭsto proklmaitan de UNO antaŭ 13 jaroj. En la porokaza deklaro ni legas i.a. “La Esperanto-movado aparte funebras tiujn kredantojn pri internaciismo kaj internacia kompreniĝo kiuj, ĉu pro sia raso ĉu pro siaj politikaj aŭ aliaj konvinkoj pereis je la manoj de la Nazioj. Inter ili estis ĉiu rekta familia posteulo de Ludoviko Lazaro Zamenhof, fondinto de Esperanto, escepte de unu sola transvivanto – krome inter ili estis multnombraj esperantistoj en Germanio, Pollando, Hungario, Ĉeĥoslovakio kaj aliloke. Ili inkluzivis esperantistajn ŝtatoficistojn, instruistojn, kuracistojn, ĵurnalistojn, poetojn. Kaj inter la travivantoj estis ankaŭ esperantistaj herooj, kiuj ŝirmis aliajn for de ekstermiĝo. En la deklaro de UEA ni legas ankaŭ: “Temas ankaŭ pri tago,  kiam ni memoras tiujn kiuj ne rezistis aŭ ne povis rezisti tiun tiranecon kaj buĉadon; kaj ni promesas, antaŭ la ekzemplo de la Holokaŭsto, kontraŭstari maljustecon”. La anglalingvan kaj E-lingvan deklaron akompanas la poeziaĵo de esperantista poeto Leen Deij, kiu en 1948 esprimis sentojn. kiuj rilatas al ĉiuj gentoj kaj ĉiuj religioj “Al la juda foririnto”.

El la elsendo 26.01.2018. Legas Milada – 1’47”

500 milionojn da zlotoj la pola registaro destinas en 2018 por la produktado de medikamentoj. Kreiĝis speciala esplorprogramo pri polaj medikamentoj kontraŭ la kormalsanoj kaj tumoroj. La celo de la entrepreno estas laŭeble efike kaj favorpreze kuraci polajn pacientojn. Aktuale 70 procentoj de medikamentoj sur la pola merkato estas importataj. Ekzemple en Germanio kaj Francio eĉ 90 procentoj de medikamentoj devenas el la landa produktado. Por realigi tiun celon estas anoncita establo de moderna Instituto gvidonta esplorojn koncerne medicinajn bioteknologiojn, kiu signife altigos ĉi-sfere la nivelon de la pola medicino. La kreiĝanta institucio servos ankaŭ por logi al la kunlaboro sciencistojn ne nur el Pollando. Samtempe la polaj elstaraj sciencistoj, inĝenieroj, informadikistoj, genetikistoj, biogenetikistoj povos labori en Pollando kaj kun kuracistoj evoluigos la plej modernajn medicinajn teknologiojn sanfavorajn.

El la elsendo 16.01.2018. Legas Maciek – 1’08”

Lastdimanĉe pasis Monda Tago de Migranto kaj Rifuĝinto. La tago fariĝis do la okazo por tiucela kvestado kaj altigo de la konscio pri la portata helpo. Caritas Polska liveras sisteme helpon al rifuĝintoj en Sirio, Libano, Jordanio, Irako, Palestina Aŭtonomio. La unuaj rimedoj en 2012 estis transdonitaj por helpi al rifuĝintoj el Sirio. Unu jaron poste tri mil infanoj el Damasko, Hawran-Dara kaj Homs ricevis festajn pakaĵojn. Ekde 2018 Caritas subvencias Medicinan Centron Bab Sharki en Damasko. Ĝis la fino de decembro la funkciado de la centroj estis kromfinancata el la Eŭropa Fondaĵo por Azilo, Migrado kaj Integriĝo administrata de la pola ministerio por la internaj aferoj. Tiun taskon en 2018 transprenis Caritas Polska, kiu por integrigaj programoj destinas pli ol 9,6 milionojn da zlotoj. La plej granda kampanjo de Caritas Polska helpanta al rifuĝintoj estas la prograno „Familio al Familio” inaŭgurita en oktobro 2016. La subteno celas personojn loĝantajn en Sirio, siriajn rifuĝintojn en Libano kaj libananojn vivantajn en mizero pro la migrokrizo. Ĝis nun tiun helpon utiligis pli ol 7 mil familioj en Sirio kaj Libano.

El la elsendo 16.01.2018. Legas Milada – 1’47”

Laŭ la plej nova opinisondado de CBOS 65 procentoj de poloj taksis la pasintan jaron kiel jaron bonan por ili mem kaj iliaj familioj. CBOS, la pola opinisonda centro taksas tiun ĉi pritakson kiel la plej bonan  ekde 27 jaroj. La ĉiujara opinisondado koncernis la pasintan jaron rilate al personaj, familiaj, profesiaj aferoj, rilate al la landa kaj monda situacioj. Laŭ la esploraŭtoroj ju pli granda kontento pri la propra materiala situacio des pli bonaj pritaksoj de la tuta jaro. La 2017-an kiel bonan por si mem kaj siaj familioj taksis 82 procentoj de la enketitoj difinantaj sian materialan situacion bona, sed entute kiel bonan la pasintan jaron taksis 65 procentoj de poloj. La pasintan jaron por siaj laborfirmaoj pli bone taksis viroj ol virinoj (70, respektie 60 procentoj). Plej kontentaj estis laborantoj de privataj kompanioj kaj de la fisko, malplej – laborantoj de agrikulturaj entreprenoj. Sed entute 48 procentoj de la respondintoj en ĉi tiu grupo taksis la pasintan jaron kiel bonan. 49 procentoj de poloj taksis la pasintan jaron kiel bonan por Pollando. 26 procentoj taksis ĝin nek bona nek malbona, 19 procentoj havis negativan opinion. Se temas pri la monda situacio nur 27 procentoj de poloj taksis ĝin bona, 32 procentoj ne havis konkretan opinion, sed por 30 procentoj de la enketitoj temis pri jaro malbona. Malgraŭ ĝenerale bonaj pritaksoj poloj esperas, ke la 2018-a estos pli bona por ili mem (46 procentoj) kaj por iliaj familioj (45 procentoj). Nur 6 procentoj prognozas la nunan jaron malbona. Pliboniĝon de la situacio en siaj laborlokoj antaŭvidas 44 procentoj de la enketitoj, sed nur 29 procentoj de laborantoj de agrikulturaj entreprenoj havas tiom pozitivan pritakson. Laŭ prognozoj de poloj el komenco de decembro 2017 la 2018-a estos malplibona por la mondo ol por Pollando. Pliboniĝon de la situacio atendas 34 procentoj de la enketitoj, ŝanĝomankon 31 procentoj de poloj.

El la elsendo 09.01.2018. Legas Milada kaj Barbara – 3’03”

La polaj anseroj liveras ne sole altvaloran viandon, popularan ankaŭ eksterlande, aparte en Germanio. Alia valora produkto estas la ansera lanugo. La valoron de lanugo el polaj anseroj alte taksas japanoj, sur kies merkaton ĉiujare trafas 100 tunoj  de ĉi tiu produkto. Japanoj alte taksas ĝin pro neĝblanka koloro, malpli granda pezo kompare kun la aliaj, la altgrada elasteco kaj la fakto, ke ĝi estas plukata mane kaj ne maŝine. La kvalito de la pola ansera lanugo ligiĝas kun la maniero bredi la anserojn. Ili paŝtas sin libere, do senstrese,  kio influas la kvaliton de la lanugo. Krome ne sesensignifa estas la fakto, ke ili ricevas kiel furaĝon avenon, kiu estas fonto de valoraj mikroelementoj. La valoro de la eksporto de la ansera lanugo  el Pollando al Japanio en 2016 egalis al 9,6 milionoj da eŭroj. Jam en la daŭro de la tri unuaj jarkvaronoj de 2017 Pollando eksportis tien 72, 5 tunojn da ansera lanugo kun la valoro de 6,9 milionoj da eŭroj. Krome Pollando eksportas la anseran lanugon ankaŭ al multaj aliaj landoj i.a. Usono, al Tajvano kaj Germanio. 

El la elsendo 09.01.2018. Legas Tomek – 1’18”

La sveda lingvo en la finnaj lernejoj estas deviga lernoobjekto. Ekde nun parto de lernantoj povos tamen elekti, ĉu anstataŭ la svedan ili preferas lerni alian lingvon. Tian decidon akceptis la finna parlamento.  La eksperimenton povos partopreni apenaŭ 2200 lernentoj, kiuj ekde sekva lernojaro troviĝos en la kvina, sesa klasoj de la bazaj lernejoj. Aktuale en Finnlando oni lernas ambaŭ oficialajn (naciajn) lingvojn – la finnan kaj la sveda. Krome la lernantoj lernas almenaŭ unu fremdan lingvon. La nuna eksperimento ligiĝas kun la iniciato rezigni pri la deviga instruado de la sveda. La programo estas antaŭvidita por la jaroj 2018-2024. Pledantoj por la libervola lernado de la sveda elmontras la utilon lerni aliajn fremdajn lingvojn, ekzemple en la orienta Finnlando de la rusa, kaj en la nordo de la norvega. Tamen ne malaperas argumentoj, ke translokiĝante laborcele okcidenten aŭ suden en la ĉirkaŭlokojn de Helsinki estas necesa en la profesia vivo kono de la sveda. Ĝis nun ĉiuj oficialaj informoj en Finnlando devas aperi ambaŭlingve, tamen la nombro de svedparolantoj ne estas granda. Kiel la unuan uzas ĝin ĉirkaŭ 300 mil personoj en la lando kun  5,5 milionoj da loĝantoj.

El la elsendo 09.01.2018. Legas Maciek kaj Barbara – 1’34”

Pollando kiel la unua lando de la Eŭropa Unio subskribis kontrakton kun Eŭropa Investa Banko pri partopreno en Iniciato de Ekonomia Subteno. 50 milionoj da eŭroj estas senprecedence alta kvoto destinita de Pollando por iniciato ligita kun la migrokrizo. La partopreno de Pollando en ĉi tiu programo estas sekvo de la konsekvece realigata strategio, ke la plej efika formo reagi je la migrokrizo estas helpo donata en la landoj tuŝitaj de la konfikto aŭ en la landoj najbaraj. La pola aliĝo al la programo signifas solidaran kontribuon fronti la plej seriozajn evoluajn, humanecajn kaj migrajn defiojn en la najbarejo de la Unio. La 50-milioneŭra subteno de Pollando estas la plej alta inter la ĝis nun deklaritaj de la uniaj ŝtatoj-membroj. Nia partopreno en la programo koncentriĝos en la helpoagadoj en Libano, Jordanio kaj ĉe la Okcidenta Bordo, kio konformas al la plurjara pola programo pri evolukunlaboro 2016-2020.

El la elsendo 02.01.2018. Legas Maciek – 1’06”

Antaŭ pli ol 25 jaroj, la 26-an de decembro 1992 el Pollando forveturis la unua helpokonvojo por la sieĝata Sarajevo. Ekde tiam Pola Humaneca Helpo helpis al 9 milionoj 600 mil personoj damaĝitaj pro militoj, kataklismoj, totalismaj sistemoj en 44 landoj. La ĉefa devizo de la organizaĵo establita kaj gvidata de Janina Ochojska estas igi la mondon pli bona dank’ al malgrandigo de sufero kaj portado de humanismaj valoroj. Pola Humaneca Helpo gvidas konstantajn misiojn en Sirio, la suda Sudano, Somalio, la orienta Ukrainio kaj Irako reagante ankaŭ je subitaj krizoj. Ĝi gvidas ankaŭ la programon de kromnutrado de infanoj en Pollando.

El la elsendo 02.01.2018. Legas Maciek – 0’52”

 Laŭ Eurostat Latvio kaj Pollando gvidas en la Eŭropa Unio, se temas pri redukto de la minaco pri mizero kaj socia ekskludo inter infanoj, do inter personoj ĝis la 17-a vivojaro. En la jaroj 2010-2016 tiu malkreskoindico rilate Latvion egalis al 17,5 procentoj, en Pollando al 6,6 procentoj. En la listo troviĝas sekve Irlando – 5,3 procentoj, Hungario – 5,1 procentoj, Bulgario kaj Latvio – 3,4 procentoj. En la sama periodo tiu indico kreskis en Greklando – je 8,8 procentoj, sur Kipro – je 7,8 procentoj, en Svedio je 5,4 procentoj. Laŭ Eurostat fine de 2016 la meza indico de minaco pri la mizero kaj socia ekskludo rilate infanojn egalis en la unio al pli ol 26 procentoj. En 12 uniaj landoj ĝi estis pli alta, en 16 aliaj malpli alta. Al la landoj, kie tiu indico estis pli alta apartenas Rumanio (pli ol 49 procentoj), Bulgario (pli ol 45 procentoj), Greklando (pli ol 37 procentoj), Hungario (pli ol 33 procentoj), Hispanio, Italio, Litovio (pli ol 32 procentoj). Pollando apartenas al la landoj, kiu troviĝis sub  la meza unia indico same kiel Francio, Belgio kaj Luksemburgio. La plej malaltan nivelon, ĉirkaŭ 15-procentan notis du skandinaviaj landoj – Danlando kaj Finnlando. 

El la elsendo 19.12.2017. Legas Maciek – 1’35”

Al la lernejaj bibliotekoj en la distriktoj de Olsztyn, Braniewo, Lidzbark Warmiński kaj en la komunumo Reszel (la nordorienta Pollando) trafos senpage „La Varmia aboco-libro” ebliganta konatiĝi kun la loka dialekto. Eldonis ĝin la societo „La Varmia Domo”  okupiĝanta pri la popularigado de konoj pri la kultura heredaĵo de Varmio. La libron subvenciis la pola kulturministerio. Ĝi celas kreskigi interesiĝon pri la historio, tradicio  de la regiono kaj pri la varmia dialekto kaj helpos al lernantoj kaj instruistoj, gvidantaj la regiontemajn laborrenkontojn.  Post unu jaro ĝi aperos en la elektronika formo. La unua „Aboco-libro de la varmia dialekto” aperis antaŭ kvar jaroj. La nova estis vastigita je pliaj varmiaj rakontoj. Ĝi enhavas legomaterialon kun la traduko en la polan lingvon kun vortaro kaj ekzercoparton kun solvoj. La unuan fojon en la libro aperis scienca komentario pri la varrmia dialekto.

El la elsendo 19.12.2017. Legas Tomek – 1’01”

La Bet Leĥema Pacolumo ekbrilis en Pollando en la ĵusaj tagoj jam la 27-an fojon. La 31-an fojon lumigita en la ĵusaj tagoj en Bet Leĥem en la Groto de la Naskiĝo ĝi estis transprenita de polaj skoltoj el la manoj de la slovakaj skaŭtoj.  Lastdimanĉe okazis la solenaĵo de ĝia trandono en la varsovia Arkikatedralo de s-ta Johano Baptisto. Lastlunde la Bet Leĥeman Pacolumon el la manoj de polaj skoltoj transprenis la pola prezidenta paro. La Bet Leĥema Paclumo estas signo de frateco, unueco kaj paco kaj estas en Pollando nedisigebla elemento de la adventa preparo al Kristnasko. Ĝia nunjara devizo estas „En Vi estas lumo”. La unuan fojon la La Bet Leĥema Pacolumo estis transdonita antaŭ 30 jaroj en Aŭstrio, unu jaron poste la patronecon super ĝi transprenis aŭstraj skaŭtoj. Ĉiujare knabo aŭ knabino transprenas la lumon el la Groto de la Naskiĝo, de kie ĝi atingas Vienon. Dum porokaza solenajo ĝi estas transdonata al la loĝantoj de la urbo kaj al. reprezentantoj de skoltaj organizoj el multaj eŭropaj landoj. Tradicie Asocio de Pola Skoltaro ricevas la lumon de slovakaj skaŭtoj, la transdono okazas alterne en Slovakio kaj en Pollando. Sekve la lumo estas transdonata en la oriento al Rusio, Litovio, Ukrainio, Belorusio, en la okcidento al Germanio kaj en la nordo al Danlando.

El la elsendo 19.12.2017. Legas Milada – 1’55”

 Kelkcent personoj renkontiĝis lastdimanĉe posttagmeze sur Kościuszko-placo en Bialistoko por dividi la kristnaskan oblaton, esprimi bondezirojn kaj kune kanti kristnaskajn kantojn. La societo Helpo al la Familio „Vojo” kune kun la urboaŭtoritatoj organizis ankaŭ ekumenan antaŭkristnaskan helpokampanjon, kadre de kiuj personoj en bezono ricevis tradiciajn porfestajn manĝaĵojn, en kies konsiston eniris  „pjerogoj” (boligendaj farĉitaj per fungoj kaj brasiko pastaĵoj), bigoso (kuirita acida brasiko kun diversaj ingrediencoj), haringoj, pano. La renkonto kiel la unusola en la lando havas ekumenan karakteron pro la fakto, ke en la urbo kaj en la regiono loĝas multaj ortodoksuloj. Kiel substrekis la urboprezidanto Tadeusz Truskolaski – la renkontiĝo celas unuigi homojn, kio estas eblas dank’ al multaj homoj de bona volo liverantaj produktojn kaj pretigintaj manĝojn por la antaŭkristnaskaj vespermanĝoj. Mono kolektita dum la kampanjo estos i.a. destinita al familioj, kiuj partoprenas la projekton „Reakiri la infanon”, kiu ebligas al misfunkciaj familioj revenigi iliajn infanojn al la hejmoj.

El la elsendo 19.12.2017. Legas Milada – 1’35”

La kreskantaj nutraĵprezoj koncernas ĉiujn konsumantojn, sed aktuale plej frape ili tuŝas polajn emeritiojn kaj pensiulojn. Laŭ Eurostat la prezoj de  nutraĵoj en Pollando en 2017 kreskis je pli ol 4 procentoj kompare al la pasinta jaro. Tiuj prezoj kreskis pli rapide nur en kvin uniaj ladoj, sed la ĝenerala indiko por la unio egalis sole al 2,3 prcocentoj. En Pollando en 2017 plej alte kreskis la prezo de butero – je 48 procentoj. En Germanio ĝi kostas je 70 procentoj pli ol en septemrbo 2016, tamen en Francio la buterprezo kreskis nur je 7,6 procentoj. En Pollando estis notita krome signifa prezokresko de ovoj, johurtoj kaj porka viando. En la lastaj monatoj estis notita signifa prezoaltiĝo de freŝaj fruktoj kaj legomoj. Teorie pli altaj prezoj koncernas ĉiun konsumanton, sed ili estas plej forte sentataj de personoj kun plej mallataj enspezoj.  Laŭ la Ĉefa Statistika Oficejo la meza enspezo pokape en Pollando en 2017 kreskis je 7 procentoj. Por Familioj utiligantaj la programon Familio 500+ tiu kresko estis preskaŭ 17 procenta, je preskaŭ 10 procentoj altiĝis la enspezoj de la  kamparaj familioj. Tiufone la enspezoj de emeritoj kaj pensiuloj kreskis apenaŭ je 4,1-4,4 procentoj. Konsiderante la malaltan enspezokreskon kaj la lastajn nutraĵajn prezoaltigojn polaj emeritoj kaj pensiuloj apartenas al la grupo aparte tuŝita pro la aktuala merkata situacio.

El la elsendo 12.12.2017. Legas Milada – 2’11”

La bicikla sezono 2017 finiĝis kaj la vintra paŭzo daŭros ĝis la komenco de marto 2018. Nunsezone en la pola ĉefurbo en la sistemo Veturilo oni luis biciklojn pli ol 5 milionojn da fojoj. Tiel estis starigita rekordo en la kvinjara historio de la varsovia publika biciklo. 610 mil uzantoj disponis pri 5 mil bicikloj. Temas pri preskaŭ triobliĝo kompare al 2016. Kreskis ankaŭ la nombro de bicikloluantoj je 164 mil persono. Plej ofte la bicikloj estis luataj en junio, sed la rekorda estis la 20-a de majo, kiam oni luis biciklojn pli ol 42 mil fojojn. En la oferto estis ankaŭ duoblaj bicikloj, infanaj bicikletoj kaj ankaŭ elektraj bicikloj. Por ĉi lastaj kreiĝis 10 specialaj stacioj.  Veturilo estas la plej granda biciklolua sistemo en Pollando kaj la kvina laŭ la grandeco en Eŭropo. En 2018 kreiĝos 11 novaj stacioj. La longeco de la biciklaj itineroj en Varsovio egalas nun al 530 kilometroj.

El la elsendo 12.12.2017. Legas Maciek – 1’14”

Dank’ al la nunjara kampanjo „Nobla donacpakaĵo” pli ol 20 mil polaj familioj ricevis antaŭfestan helpon kun la valoro de 54 milionoj da zlotoj. Ĝi unuigis preskaŭ unu milionon da poloj – volontulojn, donacintojn kaj pridonacitojn. La kampanjo fariĝis la antaŭfesra tradicio de poloj. Dum la lasta „semajnfino de mirakloj” la donacpakaĵoj adresitaj al konkretaj familioj trafis al preskaŭ 700 staplejoj en la tuta lando kaj sekve estis liveritaj al adresitoj fare de volontuloj. La kampanjon „Nobla donacpakaĵo” organizas ekde 2001 la krakova societo Wiosna (printempo). En la unua eldono grupo de studentoj el la akademia animprizorgado gvidita de pastro Kacek Stryczek pridonacis 30 malbonstatajn familiojn. Post 16 jaroj temas pri evento en la landa skalo. En la kampanjo partoprenas homoj de politiko kaj kultura mondo. Nunjare inter la donacintoj estis i.a. Prezidenta Paro, sed krome futbalistoj el la pola reprezentantaro, nacia teamo de polaj skisaltistoj, policistoj, fajrobrigadistoj, soldatoj, lernejoj, universitatoj.

El la elsendo 12.12.2017. Legas Milada – 1’39”

Tradicie lastĵaŭde (t.e. dum la unua ĵaudo de decembro) sur la soklo de Adam Mickiewicz-monumento en Krakovo ĉe la krakova foirplaco estis prezentitaj la nunjaraj kristnaskaj kripetoj,  de kie ili estis transportitaj por ekspozicio en la Historia Muzeo de la urbo. Entute temas pri 171 verkoj (120 realigitaj de infanoj kaj gejunuloj kaj 51 de plenkreskuloj kaj senjoroj). Dimanĉe estos anoncitaj rezultoj de la 75-a eldono de krakovaj Jesukripetoj, post kio la postkonkursa ekspozicio daŭros ĝis la 25-a de februaro. La nunjara eldokonkurso okazas en aparta etoso, ĉar la tradicio de ĝia elfarado povas trafi sur la Liston de Nemateria Kulturheredaĵo. La herooj de la nunjaraj kripetoj, krom la tradiciaj figuroj de la Sankta Familio estas i.a. la mortintaj nunjare krakovanoj Anna Szałapak kaj Zbigniew Wodecki. Anna Szałapak ĉiujare troviĝis en la ĵurio de la konkurso, kiel la unusola en Pollando doktoriĝinta kripetologo. Zbigniew Wodecki estis tre populara kaj ŝatata  kantisto. En la nunjaraj laboraĵoj videbliĝas ankaŭ referencoj al la Jaro de Kościuszko (pola nacia heroo) kaj Stanisław Wyspiański (eminenta pola pentristo kaj verkisto). La krakova Jesukripeto signife diferencas disde la ĝenerale konataj kristnaskaj kripetoj. Ĝi devas esti turohava konstruaĵo enhavanta karakterizajn por  la krakova arkitekturo detalojn. Tial ofte estas rekreata la frontono de la Maria-Baziliko, turoj kaj kupoloj de Wawel-katedralo. Krom la S-ta Familio,  tradiciaj, (historiaj) figuroj estas ankaŭ legendecaj – Lajkonik, Wawel-drako, trumpetisto, krakovanoj. La konkurso je la plej bela krakova Jesukripeto estas organizata ekde 1937, kiam rivalis 86 personoj kaj ĝi estis tuj reorganizita en 1945 post la milita interrompo. La plej malnova kripeto en la krakova Historia Muzeo devenas el ĉ. 1900-a jaro kaj estis farita de Michał Ezenekier.

El la elsendo 08.12.2017. Legas Barbara – 2’53”

Doktoro Łukasz Kamiński, historiisto kaj eksa prezidanto de la Instituto pri la Nacia Memoro (2011-2016) estis elektita kiel la nova estro de la Eŭropa Platformo de Memoro kaj Konscienco. Temas pri la senprofita eksterregistara organizo, okupiĝanta pri popularigado de konoj pri la dudekjarcentaj totalismoj. Lia oficperiodo daŭros du jarojn. Inter la plej gravaj taskoj de la platformo la nova prezidanto menciis i.a. realigon de la projekto „projektu “Justice 2.0”, estanta provo ellabori internacian mekanismon juĝi komunistajn krimojn,  konforme al kiu ili ne subiĝas al preskriptiĝo. Al la platformo (The Platform of European Memory and Conscience) apartenas preskaŭ 60 organzaĵoj el la tuta Eŭropo,  inkluzive la polan Instituton pri la Nacia Memoro, kiu estis ĝia kunfondinto. La plej grava tasko de la platformo estas kunlaboro favore al disvastigo de konoj pri totalismaj reĝimoj kaj memorindigo de iliaj viktimoj. Ĉiujare ĝi atribuas premion pro kontribuo al agadoj kontraŭ la renaskiĝantaj totalismaj reĝimoj.

El la elsendo 05.12.2017. Legas Maciek – 1’18”

Pli ol 11 mil lernantoj el la bazaj kaj superbazaj lernejoj kaj el antaŭlernejoj en Chorzów (la suda Pollando) unu fojon monate povas partopreni lecionojn pri regiona eduko. La lernejoj estis provizitaj per ekzempleroj de la sileziparola abco-libro. Ĝi donas la okazon al junaj personoj konatiĝi kun la historio de la regiono, lokaj tradicioj kaj kutimoj, kaj ankaŭ lerni unuopajn vortojn. Instruistoj preparas i.a. parolkonkursojn aŭ urbovizitojn. Por la pli junaj infanoj estas realigata projekto „Dancanta Silezio”, danc- kaj kantokupoj,  organizitaj kun la ensemblo de kanto kaj danco „Śląsk”. La eldono de la 100-paĝa Suprasilezia abco-libro estis subvenciita de la ŝtata buĝeto. De  kelkaj jaroj la regionaj medioj referencante al la sileziaj tradicioj postulas agnoski la silezian parolon la regiona lingvo. La urbooficejo en Chorzów kunlaboras kun la Societo por la Flegado kaj Disvastigado de la Silezia Parolo. La celo de la agadoj, koordinitaj de la societo kadre de la programo “Godomy po ślonsku” (Ni parolas silezie),  estas favori la uzon de la silezia parolo en la publikaj lokoj, vendejoj, servofirmaoj, oficejoj, lernejoj, kulturinstitucioj kaj simile.

El la elsendo 05.12.2017. Legas Tomek – 1’26”