La nomo de la varsovia preĝejo de Ĉiuj Sanktuloj estas konata al tiuj esperantistoj, kiuj sekvas la dummilitajn sortojn de Zamenhof-familio. Nome ĝuste en ĝi la kaŝejon kaj rifuĝejon, la savon trovis i.a. la nepo de la lingvokreinto Ludoviko Kristofono Zaleski-Zamenhof, lia patrino kaj aliaj familianoj. Pri tio eblas ekscii pli amplekse en la libro „Zamenhof-strato”, pri tio ni parolis pli amplekse en nia felietono dediĉita al pastro Marceli Godlewski (15.09.2015), kiu en ĉi tiu tragika periodo estis ĝia la paroĥestro kaj la preĝejo mem ektroviĝis sur la tereno de la getto. Lastmerkrede la preĝejo de Ĉiuj Sanktuloj ricevis la titolon „Domo de la vivo” – „House of life” atribuitan de la Fondaĵo de Raoul Wallenberg. Koncerna anglalingva informtabulo ene de la sanktejo tekstas „Tiu ĉi konstruaĵo servis kiel rifuĝejo por senkulpaj homoj, kies nomojn neniam ni ekscios, kiuj estis savantaj judojn endanĝerigante la propran vivon”. La nomon „Domo de la vivo” ricevas lokoj, en kiuj dum la ekstermoperiodo oni estis savantaj judojn. Aktuale estas 300 tiaj lokoj. Dum la porokaza solenaĵo Samuel Tenembaum, la filo de la establinto de la fondaĵo susbtrekis, ke kiam en septembro 1939 germanoj atakis Pollandon kun la intenco elmurdi ĉiujn judojn pastro Godlewski ne povis rigardi indiferente al tio, kio ĉirkaŭe de li okazis. „Tial li donis rifuĝejon kaj nutris judojn ene de la muroj de ĉi tiu preĝejo, kvankam li sciis, ke ĉiu helpo al judoj estis mortpunata. Multaj transdaŭris la Holokauston ĝuste dank’ al tio, ke ili kaŝis sin interne de la preĝejaj muroj”. Kiel akcentis Samuel Tenembaum, „tiu ĉi preĝejo estis domo de la vivo, loko de la vivo, fortreso de la vivo. Tenebro ne povis ĝin supervenki”. Parafrazante la judan preĝon li aldonis – „se tiu konstruaĵo estus fariĝonta nur rifuĝejo por judoj, jam tio sufiĉus. Se ĝi sole estus certiganta nutron, jam tio sufiĉus. Se judoj estus ricevantaj nur dokumentojn ebligantajn fuĝi al la arja flanko, tio ankaŭ sufiĉus. Sed ĉi tie judoj ne nur povis sin kaŝi, ricevi nutraĵojn kaj dokumentojn, sed aldone pastro Godlewski estis elkondukanta el la getto judajn infanojn. Tio estas multe pli ol sufiĉe”. La merkredajn solenaĵojn partoprenis reprezentantoj de la ŝtataj aŭtoritatoj, ambasadoroj, sacerdotaro, reprezentantoj de la Juda Konfesia Komunumo, de la Soci-kultura Societo de Judoj kaj de la Juda Historia Instituto. Senatano Jan Żaryn, kiu reprezentis Senatmarŝalon, Stanisław Karczewski i.a. memorigis, ke la sinteno de pastro Marceli Godlewski ne estis apartigita. Ekzistas 800 konfirmitaj kazoj de pastroj, kiuj dum la mondmilito estis savantaj judojn kaj el inter 15 episkopoj tiam sur la polaj teritorioj 13 aktive protektis judojn. La helpepiskopo de varsovia arkidiocezo Rafał Markowski aldonis, ke por sacerdotoj pastro Godlewski restas modelo de vera pastreco, kiu per sia vivo pruvis, ke la Evangelion necesas vivi plene. Savi homan vivon, eĉ endanĝerigante la propran – estas vera evangelia sinteno”. La fondaĵo atribuinta la titolon „Domo de la vivo” al la varsovia preĝejo de Ĉiuj Sanktuloj portas la nomon de Raoul Wallernberg, la sveda diplomato, kiu ekde 1944 funkciante kiel sekretario de la sveda ambasado en Budapeŝto savis ĉirkaŭ 100 mil hungarajn judojn. La fondaĵon, kiu portas lian nomon establis Baruch Tenembaum. Nun ĝi havas siajn filiojn en Novjorko, Jerusalemo, Buenos Aires, Berlino kaj Rio de Janeiro. De dudek jaroj ĝi gvidas kampanjojn promociantajn solidarecon kaj kuraĝon de personoj savantaj aliajn kontraŭ la holokaŭsto. Ekde 2014 ĝi memorindigas lokojn ligitajn kun la savado de judoj. La varsovia preĝejo estas la unua loko, kiu ricevis la nomon „Domo de la vivo”.
El la elsendo 09.06.2017. Legas Barbara – 5’32”
